over pesten – een persoonlijk verhaal

Ik wist al langer dat ik dit onderwerp een keer aan ging snijden. Toen een vriendin me vorige week vertelde over haar dochter die gepest wordt, besloot ik dat het nu wel eens tijd wordt. Dit is mijn eigen verhaal, een verhaal dat me na aan het hart ligt. Het voelt kwetsbaar om dit verhaal zo openbaar te maken, maar ik deel het omdat ik hoop dat iemand er wat aan heeft, zich niet alleen voelt of gesteund weet.

Ik ben gepest op de basisschool, van groep 3 tot en met groep 8. Het pesten was fysiek, mentaal, constant en langdurig. Ik ben erdoor gevormd. Lang heb ik het pesten gebruikt als excuus voor dingen die niet lukten in mijn leven, daar ben ik gelukkig overheen, maar ik zie wel dat de gevolgen van het pesten zo diepgeworteld zijn dat ik erdoor beheerst zou worden, als ik me er niet bewust tegen zou wapenen.

Hoewel het pesten al lang is afgelopen, blijft mijn overlevingsmechanisme in stand. Dat overlevingsmechanisme reageert in mijn geval bijzonder sterk op (gevoelde) afwijzing, uitsluiting en falen. Concreet betekent dat dat mijn natuurlijke respons is om weg te lopen (liever zelf weglopen dan degene zijn die in haar eentje achterblijft) of om nergens bij te willen horen. Immers als ik nergens bij hoor, kan ik ook nergens door worden afgestoten. Ik ging van de basisschool met het idee dat ik niks kon, niks waard was en dat niks zou lukken. Sommige mensen denken dan misschien: niks te verliezen, alles te winnen, en dat zou een fijne insteek zijn geweest. Maar bij mij leidde het tot faalangst. Mijn faalangst heeft me vaak belemmerd, en doet dat helaas soms nog steeds. Het pesten heeft me ook vreselijk wantrouwend gemaakt; als iemand me een snoepje aanbiedt, denk ik nog bijna altijd dat het eigenlijk van de grond geraapt is en dat iedereen hard gaat lachen als ik het in mijn mond steek.

Soms is zo’n gedachte in een flits voorbij, soms weet ik niet waarom ik me ineens zo rot voel. Meestal ben ik echter in staat om mijn natuurlijke respons te beschouwen als niet meer dan dat: een natuurlijk respons gebaseerd op verkeerde aannames, en dan kan ik het naast me neerleggen. Het heeft lang geduurd voor ik zover was, en soms lukt het nog steeds niet. Het zegt iets over hoe groot het effect kan zijn van pesten, terwijl velen het beschouwen als iets wat er gewoon bij hoort.

Natuurlijk besef ik me terdege dat ik ben wie ik ben juist door alles wat er in de afgelopen 30 jaar is gebeurd. Het gepest worden is daar een onderdeel van, net als heel veel andere leuke en minder leuker ervaringen. Pijn en verdriet hoort er nu eenmaal een beetje bij en ieder kiest daarin zijn eigen weg. Ik ben een gelukkig mens, dus je hoort mij niet klagen. Dat neemt echter niet weg dat ik denk dat we ons best moeten doen om het leven voor iedereen zo aangenaam mogelijk te maken. Dat betekent een wereld creëren waar geen plek is voor pesten. In diezelfde lijn vind ik ook dat we ons best moeten doen een wereld te creëren waar geen armoede en oorlog is, maar dat is weer van een hele andere orde. Als we allemaal een beetje aardiger zijn voor elkaar…

—————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————-

Een stukje achtergrond, voor wie er in geïnteresseerd is…

Omdat het pesten zo van invloed is geweest in mijn leven, wilde ik er meer over weten. Waarom werd ik nou gepest, had ik iets anders kunnen doen? Toen het aan het einde van mijn studie tijd werd om mijn scriptie te schrijven, was meteen al duidelijk waar die scriptie over moest gaan. Die scriptie ging uiteraard over pesten. Uiteindelijk liep het afronden van die studie iets anders dan gepland, maar de scriptie is er wel, en het schrijven ervan heeft me een aantal nieuwe dingen geleerd. De belangrijkste punten lees je hieronder.

Hoewel er best veel onderzoek is gedaan naar pesten, is er geen onderzoek dat de vraag beantwoord waarom er wordt gepest. Dan Olweus is één van de grootste namen als het gaat om onderzoek naar pesten, en hij onderscheidt een aantal kenmerken die ‘slachtoffers’ met elkaar gemeen hebben. Over het algemeen is een typisch slachtoffer gevoelig en voorzichtig, en meer angstig en onzeker dan andere kinderen. Veel van de kinderen die gepest zijn, worden al op jonge leeftijd gekenmerkt door een hogere mate van sensitiviteit. Opvallend is dat uiterlijke kenmerken (een bril of een beugel) helemaal geen risicofactor vormen, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht. Ook al zijn er een aantal eigenschappen kenmerkend voor kinderen die gepest worden, men weet niet of deze kenmerken oorzaak zijn van het pesten, of juist het gevolg. Deze vraag wordt soms wel ter sprake gebracht in onderzoek, maar nergens beantwoord.

We zijn geneigd te kijken naar individuele kenmerken, maar groepsprocessen en omstandigheden lijken eigenlijk van grotere invloed op wie en hoe er wordt gepest. De mate van ouderbetrokkenheid, betrokkenheid van docenten en staf, verloop van personeel, zelfs de mate van onderhoud aan het speelplein. Dit is van belang als het gaat om het voorkomen en stoppen van pesten.

Er zijn diverse interventieprogramma’s die scholen helpen bij het aanpakken van het pestprobleem. Uit onderzoek blijkt dat de programma’s die het meeste effect hebben, een aantal elementen combineren. Ze zijn langdurig (een dagje opfriscursus volstaat niet) en intensief, ze betrekken ouders (bijvoorbeeld door training of ouderbijeenkomsten), ze combineren disciplinerende methoden (voor jongere kinderen) en niet disciplinerende methoden (zoals peer-to-peer coaching, voor oudere kinderen) en de aanpak werkt schoolbreed.

Het verbeteren van het schoolklimaat en duidelijke en positieve communicatie lijken een centrale rol in te nemen in de aanpak van pesten, en het faciliteren van een positieve sfeer op school is van groter belang dan het aanpakken van individuele gedragingen.

Mocht je er meer over willen lezen, dan kun je onder andere bij de volgende websites terecht: pesten.nl, pestweb, Nederlands Jeugd Instituut, omgaan met pesten, Bob van der Meer, aandacht voor pesten.
Er zijn ook veel boeken geschreven over pesten. Bol.com heeft een ruime selectie boeken over pesten en over hoogsensitiviteit voor kinderen: de hoogsensitiviteit survivalgids, wegwijs in hooggevoeligheid, leefboek hooggevoeligheid en handboek voor overgevoelige kinderen.

—————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————-